Virus chikungunya là gì?

Tên gọi “chikungunya” bắt nguồn từ ngôn ngữ Kimakonde của người Tanzania và Mozambique, mang nghĩa “cong người lại” – mô tả triệu chứng đau khớp nghiêm trọng mà người bệnh thường gặp.

Đây là bệnh truyền nhiễm do virus chikungunya gây ra, lây lan qua vết đốt của muỗi Aedes aegypti – cũng là tác nhân truyền bệnh sốt xuất huyết, sốt vàng da và zika. Virus lây truyền khi một con muỗi mang mầm bệnh đốt người khỏe mạnh, đưa virus vào máu. Ngược lại, nếu một con muỗi chưa nhiễm virus đốt người đang mắc bệnh, nó có thể trở thành vật trung gian truyền bệnh cho người khác.

Thông thường, bệnh nhân có thể hồi phục trong vòng một tuần, nhưng bệnh vẫn có thể gây ra một số biến chứng, đặc biệt ở những người có sức khỏe yếu, người già, trẻ nhỏ, hoặc người có bệnh nền. Một số biến chứng có thể xảy ra như:

Đau khớp mãn tính: Đây là biến chứng phổ biến nhất. Một số người, đặc biệt là người lớn tuổi, có thể gặp tình trạng đau khớp kéo dài trong nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm sau khi đã hết nhiễm virus.

Viêm khớp: Sưng và đau kéo dài ở các khớp, tương tự như các triệu chứng của viêm khớp dạng thấp.

Biến chứng về mắt: Có thể gây viêm màng bồ đào, viêm kết mạc, và các vấn đề khác liên quan đến mắt, dẫn đến giảm thị lực.

Biến chứng thần kinh: Mặc dù hiếm, một số bệnh nhân có thể phát triển các vấn đề về thần kinh như viêm não, viêm màng não, hoặc viêm tủy sống.

Biến chứng tim mạch: Một số người có thể gặp phải các vấn đề về tim mạch như viêm cơ tim, suy tim hoặc nhồi máu cơ tim.

Biến chứng ở phụ nữ mang thai: Nếu phụ nữ mang thai bị nhiễm chikungunya trong thời gian gần đến lúc sinh, virus có thể truyền sang em bé, dẫn đến nguy cơ biến chứng nghiêm trọng ở trẻ sơ sinh như viêm não.

Những người có các bệnh lý nền như tiểu đường, bệnh tim, và bệnh thận mạn tính có nguy cơ cao hơn mắc các biến chứng nặng. Do đó, cần chú ý chăm sóc y tế kịp thời và theo dõi sát các triệu chứng để tránh biến chứng nguy hiểm.

Mức độ lây lan toàn cầu

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đợt bùng phát hiện tại bắt đầu từ đầu năm 2025, với các ổ dịch lớn ghi nhận tại các đảo ở Ấn Độ Dương như La Réunion, Mayotte và Mauritius.

Tại La Réunion, tính đến tháng 5/2025, đã có hơn 47.500 ca nhiễm và 12 ca tử vong. ECDC cho biết, đến ngày 18/7, số ca mắc đã vượt mốc 54.000, biến đây thành đợt dịch nghiêm trọng nhất kể từ năm 2005–2006 – khi có từ 244.000 đến 300.000 ca nhiễm.

Virus hiện cũng lan rộng đến nhiều quốc gia khác như Madagascar, Somalia, Kenya và các khu vực Đông Nam Á, trong đó có Ấn Độ. Riêng tại thành phố Mumbai – trung tâm tài chính của Ấn Độ, số ca nhiễm đang tăng mạnh từ tháng 7.

Theo Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh châu Âu (ECDC), từ đầu năm 2025 đến nay, thế giới đã ghi nhận khoảng 240.000 ca nhiễm virus chikungunya và 90 ca tử vong tại 16 quốc gia.

Theo ECDC, châu Mỹ hiện là khu vực ghi nhận số ca nhiễm chikungunya cao nhất toàn cầu tính đến giữa tháng 7/2025, trong đó: Brazil có 185.553 ca, Bolivia 4.721 ca, Argentina 2.836 ca và Peru 55 ca.

Tại châu Âu, Pháp đã ghi nhận khoảng 800 ca nhiễm kiểu này kể từ ngày 1/5.

Tại Trung Quốc, một đợt bùng phát mạnh kể từ cuối tháng 6 đã khiến khoảng 7.000 người mắc bệnh, tập trung chủ yếu ở thành phố Phật Sơn, tỉnh Quảng Đông.

Đáng chú ý, ngày 2/8 vừa qua, Hong Kong đã xác nhận ca nhiễm chikungunya đầu tiên sau 6 năm. Một bé trai 12 tuổi xuất hiện triệu chứng sốt, phát ban và đau khớp từ ngày 31/7, sau khi trở về từ Phật Sơn.

Các biện pháp phòng ngừa và điều trị chikungunya

Biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất là tránh bị muỗi đốt. Giới chức y tế khuyến cáo người dân nên mặc quần áo dài tay, sử dụng thuốc xua muỗi, loại bỏ nơi muỗi sinh sản (nước đọng), ở trong môi trường có điều hòa hoặc sử dụng màn chống muỗi.

Hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho chikungunya. Việc điều trị chủ yếu nhằm giảm nhẹ triệu chứng thông qua nghỉ ngơi, uống nhiều nước và dùng thuốc giảm đau.

Tuy nhiên, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) cảnh báo không nên sử dụng thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) nếu chưa loại trừ khả năng nhiễm sốt xuất huyết, do những loại thuốc này có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết trong.